Kurdeşen (Ürtiker)
Ürtiker, deride kaşıntılı, kızarık kabarıklıkların oluştuğu, şiddetli olduğu zaman da derinin daha derin katmanlarında, dudaklarda ve dilde şişmeye (Anjioödem) sebep olabilen bir hastalıktır.
Bu hastalıkta oluşan kızarıklık kabarıklıklar çok farklı boyutlarda olabilir, 24 saat içinde hiçbir iz bırakmadan gerilerken yerine yeni döküntüler çıkabilir.
Ancak derin dokularda şişliğe sebep olan Anjioödem gelişmiş ise döküntünün gerilemesi 72 saati bulabilir.
Ürtikerin genel olarak kadınlarda erkelere oranla daha sık görülmektedir. Çocuklarda görülme sıklığı ise yetişkinlere göre daha azdır.
Bulgular eğer 6 haftadan kısa sürüyorsa akut ürtiker, 6 haftadan daha uzun sürüyorsa da kronik ürtiker olarak kabul edilmektedir. Kronik ürtikerde hastalık hastaların yarısında 2 yıl sürerken, yaklaşık %20i ise 10 yıl veya daha uzun süre sürebilmektedir.
Akut ürtiker nedenleri nelerdir?
Akut ürtiker de olguların yaklaşık yarısında sebep bilinmemektedir. Bunun dışında kalan hasta grubunda ise en sık enfeksiyonlar, ilaçlar ve besinlerdir suçlanmaktadır.
Hastadan alınan öykü, fizik muayene ve kan tetkikleri ile olası nedenler belirlemeye çalışmalıdır.
1-Enfeksiyonlar :Vücutta virüs veya bakterilere bağlı oluşan tüm enfeksiyonlar ürtiker atağına neden olabilir. Özelikle çocuk hasta grubunda enfeksiyon sonrası ürtiker ataklarına sık rastlanılmaktadır.
2-İlaçlar: Penisilin grubu antibiyotikler, NSAİİ grubu ağrı kesiciler, aspirin, ACE inhibitörü tansiyon ilaçları, grip ilaçları, kas gevşeticiler, vitaminler gibi pek çok ilaç ürtiker hastalığına sebep olabilmektedir.
3-Yiyecekler: Besinlere bağlı ürtikerde sıklıkla süt, yumurta, kuruyemişler (özellikle fıstık), ağaç balıklar, kabuklu deniz ürünleri, baharatlar, konserve gıdalar, paketli gıdalar, çilek gibi alerji değeri yüksek meyveler sayılabilir
Kronik ürtiker nedenleri nelerdir?
6 haftayı geçen ürtiker hastalığı kronik olarak kabul edilmekte ancak hastaların yaklaşık %50’sinde neden bulunamamaktadır.
Tüm kronik ürtiker hastalarında sebep tespit edebilmek için detaylı bir muayene ve tetkikler istenmelidir.
1-İlaçlar: Kullanılan tüm ilaçlar sorgulanmalı. İlaçlar hem lezyonların oluşumuna sebep olmakta hem de hastalığı alevlendirmektedir.
2-Besin ve besin katkı maddeleri: Kronik ürtikerde besinlerin rolü tartışmalıdır. Ancak yine de ürtikere sebep olabilecek besinler tüketilmemelidir.
3- Enfeksiyonlar: Mide de oluşan H. pilori enfeksiyonu, diş çürükleri, bağırsak parazit gibi parazitlere bağlı oluşan enfeksiyonlar, viral enfeksiyonlar ve bakteriyel enfeksiyonlar gibi tüm enfeksiyon kaynakları araştırılmalıdır.
4-Otoimmün hastalıklar: Tiroidit (Hashimato tiroidi) gibi otoimmün hastalıklarda kronik ürtiker sıklığı artmaktadır.
5. Kanser: Kanser hastalığının tam olarak etki ettiği söylenmese de lösemi, lenfoma, miyelom, tiroid, testis, over, mesane, kolon ve akciğer kanserleri gibi çok sayıda
kanserle ilişkili kronik ürtiker olgusu bildirilmiştir. Bu nedenle kanser açısından gerekli tüm tetkikler yapılmalıdır.
6-Duygusal stres: Psikolojik stres, depresyon ve anksiyete ürtiker hastalığında
özellikle de akut atakların tetiklenmesinde ve alevlenmesinde rol oynayabilir. Çoğu kronik ürtiker hastasında anksiyeteye bağlı artmış huzursuzluk ve yoğun bir stresin bulunmaktadır. Stresin ürtikeri tetiklediği, oluşan ürtikerin de strese neden olduğu görülmektedir.
Kronik Fiziksel Ürtiker Tipleri nelerdir?
Kronik uyarılabilir ürtiker belirlenebilen fiziksel veya diğer uyaranların varlığında ortaya çıkmaktadır. Genelde döküntüler maruz kalına alanda çıkar ve yaklaşık 2 saat içinde de geriler.
1-Dermografik ürtiker: Dermografizm deriye yazı yazmak anlamına gelmektedir.Her yaşta görülmesine rağmen en sık gençlerde rastlanır. Deriye uygulanan kaşıma, bası, sıkma gibi travmalar sonucu 3-5 dakika içinde travma hattı boyunca çizgisel bir kabarıklık oluşur. Özellikle elbiselerin sıktığı yerlerde daha çok oluşur. Tam olarak sebebi bilinmese de altta yatan stres, enfeksiyonlar, ilaçlar gibi nedenler araştırılmalıdır.
2-Soğuk ürtikeri: Soğuk ile karşılaşma (soğuk hava, soğuk su, soğuk içecek, soğuk yiyeycek) sonrası ve ardından derinin tekrar normal ısısına gelmesinden sonra dakikalar içinde ortaya çıkar. soğuk hava ve rüzgar en önemli tetikleyiciler arasında yer alır Kaşıntılı kızarık kabarıklıklara yanma hissi de eklenebilir. Bazen şiddetli ödem hatta anaflaksiye kadar ilerleyebilir. Sebep tam olarak bilinmese de diğer ürtikere neden olan sebepler araştırılmalıdır.
3-Sıcak ürtikeri:: Derinin sıcağa maruz kalması sonucunda kaşıntılı veya ağrılı ürtiker lezyonları oluşur. Sıklıkla sıcak banyo, ısıtıcı sobalar ve sıcak nesnelere temas sonrası gelişir. Yaklaşık hastaların %53’ünde baş ağrısı, baş dönmesi, karın krampları ve nefes darlığı gibi bulgular gelişebilir. Hastalık genellikle kadınlarda daha sık görülmektedir .Bu ürtiker tipinin de tam olarak nedeni bilinmemektedir. Hastaların 1/3’ ünde sıcak içecek veya yiyecek tüketilmesi sonrasında damak ve dilde ödem, kaşıntı oluşabilmektedir. Bu nedenle dikkat etmek gerekmektedir.
4-Solar Ürtiker: Güneş ışınlarına, en sık görünür ışık ve/veya ultraviyole A dalga boylarına maruz kalmanın ardından kaşıntılı veya yanan kabarık lezyonlar meydana gelir. Çoğunlukla 20-40 yaşlar arasında ve kadınlarda biraz daha sık görülmektedir. Oluşan kabarıklıklar zamanla kendiliğinden kaybolur. Bazı hastalarda mide bulantısı veya baş ağrısı meydana gelebilir.
5-Titreşime bağlı oluşan ürtiker: Titreşimli uyaranlara maruz kalınca oluşur. Kabarıklıklar ağrılı olabilir. Yürüme, koşma, masaj, araba ve motosiklet sürme gibi aktivitelerden sonra gelişebilir.
6- Suya bağlı oluşan ürtiker: Herhangi bir sıcaklıktaki suyun deri ile teması (ter, tükürük ve gözyaşı dahil) sonrası meydana gelir.
7-Vücut sıcaklığının artması sonucu oluşan Ürtiker: Egzersiz, sıcak suda banyo, stres, acılı ve baharatlı gıdalar veya bazı içeceklerle vücut sıcaklığının artması sonrasında meydana gelir.
8- Temas ürtikeri: Alerji yapan maddenin deriye teması sonucu meydana gelir. Temas alanında lokalize kalabilir veya zamanla vücuda yayılabilir.
ÜRTİKERDE HANGİ TESTLER YAPILMAKTADIR?
Ürtikerde eğer altta yatan enfeksiyonlar, alerjiler veya farklı rahatsızlıklardan şüphe ediliyorsa bunu tespit etmek için çeşitli tetkikler yapılmaktadır. Bu tetkikler arasında kan tahlilleri, alerji testleri, çeşitli görüntüleme yöntemleri sayılabilir ancak İstenecek olan tetkikler doktor muayenesine göre belirlenmekte ve hastadan hastaya değişmektedir.
ÜRTİKER TEDAVİSİ NASIL YAPILIR?
Öncelikle bir etken saptandıysa onun tedavisine yönelik yaklaşım gereklidir. Örneğin etken
olduğu düşünülen ilaçlar veye yiyecekler kesilmeli, altta yatan bir enfeksiyon varsa tedavi edilmelidir.
Tedavi kliğin şiddetine göre değişmektedir. Çoğunlukla antihistaminik ilaçlar etkili olsa da, yetmediği durumlarda kortizon tedavileri eklenmektedir.
Her cilt kişiye özeldir. Bu nedenle kişinin ihtiyaç duyduğu sağlık çözümlerini ve tıbbi desteği ona özel bir tedavi anlayışıyla vermek oldukça önemlidir. Uzm. Dr. Pınar Koç, dermatolojik rahatsızlıklarla ile ilgilenmekle beraber özellikle estetik ve kozmetik dermatoloji, dermatolojide lazer uygulamaları ve saç hastalıklarıyla da ilgilenmektedir. Detaylı bilgi ve danışmanlık için bizimle iletişime geçebilirsiniz.
